نشخوار ذهنی یک سوال چرت

یه سوالی واسم پیشاومده، نمیدونم سوال درستیه یا نه. اما سواله دیگه.

برخی تحقیقات وجود داره که اگر مثلا فرد بیمار به چیزی فرازمینی اعتقاد داشته باشد و برای سلامتی خود دعا کند و امید داشته باشد و ...، احتمال بهبودش افزایش پیدا میکنه.

با این حال بیاید فرض کنیم که مثلا اون چیزی که فرد فکر میکنه، اصلا وجود نداره.

درسته که چیزی وجود نداره اما مطمئنا این امیدی که از طرف اون چیز دریافت میکنه موجب بهبودش میشه.

سوالم اینه که آیا فرد باید منطقی فکر کنه و هیچ امیدی نداشته باشه؟ یا اینکه میتونه واسه خودش دعا کنه و نذر بده؟

واقعیت اینه که ما در بسیاری از شرایط سخت زندگی میخوایم به چیزی اتکا کنیم. شرایط سخت چیزی مثل مرگ میتونه باشه.

آیا این کار ناشی از جهله؟ یا چیزیه که تکامل تو وجود انسان قرار داده (که امید داشته باشیم و بتونیم کاری انجام بدیم) یا راهی به سمت وجود فراطبیعی هست؟

جهل به این معنا که به هر حال خود علم پزشکی نسبت به کل اتفاقاتی که در بدن اتفاق میفته که آگاهی ندارن. اینو بیمارها هم میدونن و فک میکنن شاید اتفاقی در بدنم بیفته که باعث بهبودم بشه، اتفاقی که حداقل در علم پزشکی الان فهم نشده.

هدیه ای گران برای ما

یکی از تلخ ترین حقیقتها، اینه که آدم مجبوره تو طول زندگی، انتخاب کنه. انتخاب بین دو یا بیشتر تا گزینه به نظرم تهوع آوره.

یعنی ذات انتخابه که واسم تهوع آوره. پر از جهل، باید با قطعیت یکیو انتخاب میکنی. نه گزینه ای که انتخاب میکنی رو کامل میشناسی، و نه گزینه ای که کنار میزاری. اگه واقع بین تر باشم، حتی خودتم نمیشناسی. 

حالا کجای همچین شرایطی تناسبی با عقل داره؟

شاید اینجاست که چیزی فراتر از عقل بتونه به کمکت بیاد. چیزی از جنس عشق. از جنس بی خیالی.

گاهی وقتها اینکه فقط بزاری اتفاق بیفته کمک میکنه. 

منتها اینم یه انتخابه. انتخاب اینکه ول کنی و حتی به فکرشم نباشی.

حتی اگه بخوای انتخاب نکنی هم باز در حال انتخابی.

نمیتونی ازش فرار کنی. مجبوری انتخاب کنی. اینجاست که حال به هم زن میشه.

اینطور میگن که اون روزی که خدا داشت اختیار به آدم میداد گفت "انه کان ظلوما جهولا" 

و ما نفهمیدیم که چه حماقتی میکنیم و چه ظلمی به خودمون.

شاید به خاطر همینه که مرگ واسه برخی از ماها شیرینه. چون بهش تسلطی نداری. حتی اگه تو غفلت مثلا با تصادف کشته بشی، نور علی نور میشه. 

درگذشت

چیزی که مرا در این دنیای سیاست، شوکه میکند تفاوت گذاشتن بین خودی و غیر خودی هستش.

وقتی که شخصی به مانند آیت الله هاشمی رفسنجانی، انتقاد میکند پیشوند آیت الله اش را بر میدارند و آقای هاشمی و یا به طنز شیخ صدایش میزنند.

واقعا که چه بی انصافی هایی در حق مخالفان خودمان میکنیم.

نمیدانم این واژه خناس که رهبر در پیام تسلیت عنوان کرده اند، دقیقا به چه کسانی گفته شده.(اگه بخوام مثال بزنم واقعا نمیدونم احمدی نژاد هم جزو ایناست یا نه) اما میدانم که کارشان جز بی انصافی چیز دیگری نبوده.

به هر حال آیت الله درگذشت.

بعید میدانم دل کسی از این پیشامد به درد نیامده باشد. 

من که از سیاست چیزی نمیدانم. اما شاید فقدان این چنان شخصیت برجسته ای در حکومت، راه را برای برخی افراطیون بازتر کند.

به هر حال جامعه ای که به صورت ذاتی، به تنبلی و انفعال تمایل دارد و به نظرم بسیار بیشتر از مردم، سیاستمداران تاثیرگذارند، مطمئنا نبود چنین شخصیت فعال و موثری برایش گران تمام خواهد شد. 

برای تو، برای خودم

یه جایی شنیدم که میگفت:"من همه چیزمو از دست دادم، نمیخوام تو رو هم از دست بدم."

تنها دلیل زندگیم همین "تو"ئه. میدونم چیزی یا کسی هست که بتونم براش بمیرم و بتونم فقط با همون زندگی کنم. مطمئنم همچین "تو"ئی وجود داره. یعنی اگه نباشه، بقیه چیزا چه ارزشی داره؟

فقط نمیدونم یه چیزیه که از اول نداشتم یا بعدا گمش کردم؟ 

شاید داشتم و گمش کردم. مگه روزهای بچگی همچین روزهایی نیستن؟ روزهایی که نمیخوای از دستشون بدی. 

شایدم دچار توهم شدم و روزهای کودکی رو بیش از حد خوب میبینم. 

به هر حال آدما تو نسبی نگاه کردن خیلی ماهرترن. فکر میکنم مقایسه کردن واسشون بهترین راه شناختنه. 

من هم شاید کودکی رو نسبت به الانم میسنجم که فکر میکنم خیلی شاد بودم و "تو"ئی بوده. شاید اگه میتونستم به خودِ کودکی، مطلق نگاه کنم، میدیدم که کودکی هم چندان چنگی به دل نمیزده. فقط توهمی از "تو" داشتم.

راستش کم کم که دارم بزرگ تر میشم، این سوال واسم داره واضح تر میشه که این "تو" چرا باید بیرون از خودت باشه؟

و فکر میکنم نقطه شکست شکستها و بدبختیها و کوته نظریهای آدم، دقیقا از نقطه ای اتفاق میفته که به دنبال پیدا کردن چیزی خارج از خودش نیست.به دنبال این "تو"، تو خودش میگرده. تو خودشه یا اصلا شاید بهتر باشه بگم: "تو"، خودشه.  

شاید یه خورده خودخواهی باشه اما اگه این عشق به خودت نباشه، بقیه چیزا ارزشی نداره. عشق به بقیه از عشق به خودت شروع میشه.

شباهتهای مدل ذهنی مذهبی و غیرمذهبی1

پیش نوشت: قبلا هم گفتم که بین مدل ذهنی مذهبی و غیر مذهبی، قضاوتی نمیکنم. نمیدونم کدوم خوبه و کدوم بده. این چیزایی که مینویسم، شاید برای این باشه که بتونم یه مرزی رو مشخص کنم. حتی اگه این مرزها غلط باشن، به فکر کردن بیشتر در این مورد که منجر میشه. 

****

فکر میکنم قسمت عاقل هر دو مدل ذهنی(چه مذهبی و چه غیر مذهبی) میدونن که هر کس بدی بکنه، جواب بدی رو خواهد دید و هر کس خوبی بکنه، خوبی خواهد دید. 

حالا چه اسمش داوری الهی باشه، چه فیدبکی(مثلا یه اسم علمی گذاشتم دیگه) از کاراش که ممکنه سالیان سال طول بکشه، فکر میکنم دو گروه میدونن که کارهاشون(چه خوب و چه بد) بالاخره روی خودشون هم اثر خواهد گذاشت.

یه سوالی که واسه من هست، اینه که برای فرد غیر مذهبی، آینده ای که خودش توش نیست چه اهمیتی میتونه داشته باشه؟ در حالی که در مذهبی اعمال نتایجی مانند ما تأخّر دارند و به این ترتیب در قبال آینده مسئولند، غیر مذهبی ها چطوری این خلا رو پر میکنن؟ 

تقریبا مطمئنم که برای این سوال پاسخی وجود داره. چرا که این همه کارهای خوبی که انجام داده میشه، فکر نمیکنم بر اساس تفکرات اشتباهی باشه.

به هر حال شاید بشه اینطوری هم گفت که برای این دو تا مدل قاضی نهایی، یکیش خداست و دیگری تاریخ؛ اما تا جایی که به عقل ناقص من میرسه تفاوت زیادی بین این دو تا نیست.

تکامل منفی

یکی از آرزوهایی که دارم اینه که بتونم کسایی که فکر میکنن هر چقدر یک نوشته یا تفکر یا حرف یا هر چی قدیمی تر باشه حتما پراشکال تره رو قانع کنم که اینطوری نیست.

یه روز به یکی از دوستان پیشنهاد کردم که یه کتابی که تقریبا واسه 200 سال پیشه رو بخونه، اینطوری جواب داد که : "کتاب 200 سال پیش دیگه به چه درد الان میخوره؟ بشین کتابای جدیدترو بخون."

فکر میکنن همچین دوستانی فقط به تکامل مثبت اعتقاد دارن. یعنی هر چقدر زمان بگذره، احتمالا موجودات ضعیف تر جای خودشونو به موجودات قوی تر خواهند داد.

اما راستش فکر میکنم علاوه بر تکامل مثبت، تکامل منفی هم وجود داره.

فکر میکنم گاهی اوقات نسل جدیدتر بسیار احمق تر از نسل قدیمی تر هستن.

شاید بشه دلایلی هم بشه واسش ذکر کرد.

اما من هنوز هم بر سر این که چنین فردی رو قانع کنم که درست بودن تفکر اساسا به زمانش بستگی نداره، درمانده ام.

ویژگی های دوست1

1-

بعضی وقتها کسی باید باشه که بهت امید بده، حتی به دروغ.

خدا رو شکر از این "بعضی وقتها"، گاهی اوقات پیش میاد. وگرنه ...

2-

:)

باید دوست به اندازه ای جنبه داشته باشه که بتونی کنارش به خودت توهین کنی. 

بعضیا خیلی بی جنبه ان. 

توهم این که همدیگه رو میشناسیم

قبلا نوشتم که فکر میکنم یکی از بدترین ویژگی های جامعه ما، توهم دانشیه که تو اکثر ماها هست. تو هر موضوع و کلا هر چیزی ادعای دونستن داریم.

اما فکر میکنم یکی از بدترین این توهم ها، این توهمه که فکر میکنیم هم دیگه رو میشناسیم. من فکر میکنم حتی اگه دو دوست 20 سال هم با هم دوست باشن، یه توهم از شناختن همدیگه دارن و نه چیزی اضافه تر. و اینطور هم فکر میکنم که بدترین ضربه هایی که از برخی دوستان میخوریم، از همینه که فکر میکنن ما رو به اندازه کافی شناختن. (یاد جمله "راه جهنم را با نیت های خیر سنگفرش کرذه اند" افتادم.)

البته فکر میکنم واقعیت اینه که هیچ کس تو این توهمات تقصیری نداره. فکر میکنم جهل ذاتی انسانه. بدی قضیه اینجاست که وقتی فهمیدیم چیزی مصداق جهالته باز ازش دست نمیکشیم.

من حتی برخی دوستان داشتم که فکر میکردن از روی قیافه طرف میشه شناخت طرف چجور آدمیه. نکته جالب قضیه اینجاست که ادعای ارثی بودن برای همچین توانایی هم میداد و میگفت پدربزرگمم هم همین طوری بود.

نمیدونم کی میشه از این توهم که همدیگه رو میشناسیم دست بکشیم و یه خورده با همدیگه بهتر رفتار کنیم.

فکر میکنم وقتش رسیده که حداقل در مورد روابط اجتماعی این "نمیدانم" ها رو بیشتر کنیم. حالا جهل تو بقیه علم ها بمونه واسه بعد. قبل اون خیلی کار داریم.

اسب باشیم یا نباشیم؟

یادمه یه بار با برخی دوستان تو خوابگاه، داشتیم بحث میکردیم.

یکی از دوستان که نماز نمیخوند، داشت میگفت: "به نظرم حرف درستیه که اگه من بخوام تو این حکومت، یه قانون گذار بشم باید یه مدتی مثل مردم رفتار کنم تا محدودیت ها، ویژگی ها و نیازهاشونو بشناسم. به خاطر همین یه مدتی نماز خواهم خواند."

در جوابش گفتم که:"از مورینیو میپرسن تو که تا حالا فوتبال بازی نکردی، چه طوری مربی یه تیم شدی؟ برمیگرده جواب میده که : نمیدونستم برای این که اسب سوار خوبی باشی، باید یه مدت هم اسب باشی".

این سوالیه که تو خیلی موضوعات میشه از خودمون بپرسیم. آیا یک روانشناس، باید خودش قبلا بیمار بوده باشه یا نه؟ و ... .

اما اینطوری که میشه فهمید گاهی باید از مواضع خودمون پایین بیایم. گاهی برای ماشین سواری بهتر، مهم اینه که بفهمیم ماشین چجوری کار میکنه. گاهی هم برای اینکه سوار کار بهتری بشیم، شاید بهتر باشه بفهمیم اسب تو چه حالتی راحت تر سواری میده. شاید لازم باشه اسب هم بشیم.

پی نوشت: دوستان میدونن که من فردی مذهبی هستم.

میخواستم خود گفت و گو رو بنویسم و نخواستم تغییرش بدم.

بنابراین اگر به هر دلیلی ناراحت بشید، تقصیر خودتونه.

:)

سوگیری

میخوام راجع به چیزی که در برخی تحلیل هایمان ما را دچار اشکال کرده، یه اشاره ای بکنم.

تحلیلی که تقریبا راجع به همه چیز، میشنویم اینه که 

"این چیز ، هم میتونه خوب باشه هم میتونه بد باشه، هم میتونه برای یک هدف مشخص، مفید باشه و هم میتونه مضر باشه. "

به نظر میرسه به جای کلمه ی "چیز"، خیلی کلمه مناسب میشه گذاشت؛ مثلا: ماهواره، گوشی، اینترنت، جامعه ایران و هزارتا کلمه دیگه.

فکر میکنم احتمالش خیلی پایینه که بری از یکی بپرسی "گوشی وسیله خوبیه؟" و طرف اینطوری جواب نده"به نظرم میشه از گوشی هم استفاده بد کرد و هم استفاده خوب. مهم فرد مصرف کننده است که چجوری ازش استفاده میکنه."

یا مثلا راجع به ملت ایران از کسی سوال بپرسی که "مردم ایران چجور آدمایین؟ یا مثلا مردم اون یکی کشور؟" و طرف اینطوری جواب نده که "فکر میکنم هر جامعه ای هم خوب داره هم بد. ایران هم همینطوریه. هم خوب داره هم بد."

گرچه این حرف، حرفِ درستیه و 100% هم درسته، اما مشکلش تو همین عدد 100شه. 

آیا به نظرتون حرفی که همیشه درسته، برای تحلیل یک چیز مفیده؟

آیا این که مثلا بگیم که نوع انسان دو تا چشم داره( که 100% حرف درستیه) آیا در تحلیل انسان نقش مثبتی ایفا میکنه؟

اشکالی که هست و ما اغلب بهش توجهی نمیکنیم اینه که در سیستم ها و در "چیز"ها، تقریبا همیشه یک "سوگیری" نسبت به یک نتیجه مشخص وجود داره.

من اینو قبول دارم که از گوشی هم میشه استفاده خوب کرد و هم استفاده بد، اما به نظرتون چند درصد افراد جامعه ما یا هر جامعه ای، از گوشی به صورت مفید و برای ارزش آفرینی استفاده میکنیم؟ فکر میکنم درصد پایینی باشه. (در واقع اینطور که به نظر میرسه، شاید حتی مصرف کننده هم زیاد اهمیتی نداشته باشه و خود اون "چیز"ه که نحوه رفتار مصرف کننده با اون رو مشخص میکنه. خود گوشی مجبورت میکنه اینطوری باشی و اگه نمیخوای اینطوری باشی باید به خودت فشار بیاری)( ضمنا شاید برای این که استفاده مناسب از گوشی داشته باشی، احتمالا باید از بعضی چیزا دست بکشی دیگه؛ مثلا خیلی مطالب به درد نخور تلگرام که میتونی پیش بقیه تعریفشون کنی و لذت ببری و ... .)

درسته که تو هر جامعه ای، هم آدم خوب پیدا میشه و هم آدم بد( خوب و بد به هر منظوری و با هر هدفی)، اما چند درصد جامعه خوبن و چند درصد بد؟

وقتی بعضیا میان و میگن که پیشرفت ایران و ژاپن رو یا مثلا تعداد دزدای ایران رو با ژاپن مقایسه کنید، بعضیای دیگه اینطوری جواب میدن که" به هر حال تو هر جامعه ای، هم آدم تنبل هست و هم پرتلاش یا تو هر جامعه ای هم دزد هست و هم آدم سالم". اما  اینو نمیگن که تعداد پرتلاش ها در ژاپن n برابر ایرانه و احتمالا تعداد دزداشون هم ،یک nام برابر ایران. (شاید بهتره اینطور بگیم که جامعه ایران به خودی خود، طوری هست که فرد رو تنبل و دزد میکنه و اگه نخوای اونطوری باشی، باید به خودت سختی بدی.)( تو ایران هم شاید اگه بخوای درست رفتار کنی، باید از خیلی چیزا دست بکشی دیگه.)

پی نوشت: وقتی دیدید کسی از جملات "این تو همه جا هست" یا "بستگی به شخصش داره" و ... استفاده میکنه، احتمالا میتونید از مفهوم واژه "سوگیری" بر علیه اش استفاده کنید و لذت ببرید. 

پی نوشت2: هیچ اطلاعی از پیشرفت های ایران و ژاپن و ضمنا میزان مفاسد اقتصادی این دو کشور ندارم. چون شاید اغلب مردم از ژاپن خیلی خوششون میاد، مثال خوبی به نظر برسه.